‘Er is veel werk aan de winkel’
De gevolgen van klimaatverandering kunnen in Suriname voor ernstige ontwrichting zorgen van de verschillende processen, zoals de bedrijfsvoering en het onderwijs. Ook het garanderen van de voedselzekerheid loopt groot gevaar. Bij zware regenval lopen nu al verschillende gebieden in de binnenstad van Paramaribo, maar ook in de andere districten, onder water. Concrete acties blijven uit.
Klimaatverandering heeft betrekking op lange termijn veranderingen in de gemiddelde temperatuur- en weerpatronen op aarde. Dit wordt grotendeels veroorzaakt door menselijke activiteiten, zoals het verbranden van fossiele brandstoffen, ontbossing en industriële processen, waarbij broeikasgassen, met als voornaamste CO2, in de atmosfeer vrijkomen.
Deze gassen houden warmte vast en leiden tot opwarming van de aarde, met als gevolg verschillende nadelige milieueffecten, zoals een stijgende zeespiegel, extreme weersomstandigheden en verschuivingen in ecosystemen.
Gegevens van de tiende publicatie van milieu statistieken van het Algemeen Bureau voor de Statistiek (ABS) tonen aan dat Suriname, vooral het binnenland, in 2006 en 2008 te kampen had met extreme wateroverlast (overstromingen). In 2022 is hiervan weer sprake in veel gebieden in Sipaliwini en Brokopondo, waarbij circa 3.810 personen waren getroffen door wateroverlast.
Ook de districten Saramacca, Nickerie en Paramaribo werden niet ontzien. Hoewel Suriname geheel buiten de ‘orkaanzone’ ligt, zijn de orkaannaweeën in het Caribisch gebied merkbaar in de vorm van zware regenval. Tussen 2017 en 2021 werden landelijk meer dan 33 lokale wervelwinden dan wel rukwinden en frequente overstromingen genoteerd.
In 2021 werden 12,2 personen per 100.000 inwoners getroffen door extreem weer, met overstromingen, hevige rukwinden en stormen als meest voorkomend. Het vooruitzicht ten aanzien van zeespiegelstijging, als gevolg van klimaatverandering, is dat delen van de kustvlakte onder water zullen komen te liggen. Suriname moet nu al beginnen maatregelen te treffen om dit de kop te kunnen bieden. Echter, concrete acties blijven uit, terwijl de tijd dringt en de gevolgen steeds meer merkbaar zijn.
Kustbescherming
Statistieken van de Wereldbank wijzen uit dat Suriname één van de kwetsbaarste landen ter wereld is als het gaat om de impact van zeespiegelstijging. Het grootste deel van de bevolking leeft slechts luttele meters boven de gemiddelde zeespiegel. Hierdoor zijn kustpopulaties bijzonder vatbaar voor kusterosie en overstromingsrisico’s.
Dat laatste wordt voor hoofdstad Paramaribo, die het meest substantieel is bevolkt, verergerd door vooral een slechte drainagecapaciteit als gevolg van beperkte planningintegratie en onvoldoende onderhoud. De mangrovebossen zijn van groot belang voor het beschermen van de kust.
Zo stelt professor Sieuwnath Naipal, die al langer dan een decennium bezig is met (her)beplanten van de kust bij Weg naar Zee, in Nickerie en Coronie met mangroveboompjes. “De mangrovebossen vormen de kraamkamer van vissen en garnalen, het leefgebied van vele soorten en leggen een grote hoeveelheid koolstof vast in de bodem, blue carbon. Vanwege hun ecologische, sociale en economische waarde is het van belang mangrovebossen te beschermen”, legt Naipal uit.
Voedselzekerheid
Volgens de ABS-milieu statistieken komt het meest beplante areaal voor in Nickerie (rijst), gevolgd door Saramacca (bacove en bananen) en Wanica (groente- en fruitsoorten). De jaarlijkse productie van landbouwgewassen nam tussen 2015 en 2021 af met 21,6 procent. Het Ministerie van Landbouw, Veeteelt en Visserij (LVV) is bezig met het formaliseren van een Climate Change Unit voor onder meer het garanderen van de nationale voedselzekerheid in tijden van klimaatverandering.
In de tussentijd wordt een aantal projecten uitgevoerd, waarbij de landbouwers bewust worden gemaakt van de negatieve effecten van klimaatverandering. Daarbij worden hen technieken aangeleerd hoe zij zich kunnen aanpassen aan de situatie en weerbaar kunnen maken voor deze effecten. “Het is belangrijk om de perceptie van de boeren en de gemeenschappen die effecten van klimaatverandering ervaren mee te nemen zegt”, Iwan Samoender, ‘focuspunt klimaatverandering’ bij LVV.
Er zijn ‘on-the-ground-projecten’ uitgevoerd met de boeren in het Weg naar Zeegebied. “Daarbij hebben we gekeken naar het probleem van de dambreuken, waardoor het zoutwater in de laaggelegen gebieden terechtkomt in het watergebied van de planten. Dat is funest omdat de planten niet tegen de hoge zoutgehalten kunnen.”
Naast het vooruitzicht van zeespiegelstijging is Suriname vatbaar voor frequente overstromingen door rivier- en oppervlaktewater, vooral wanneer, samenvallend met springtij, die de afwatering beperken. Hierdoor zullen ook delen van het binnenland onder water lopen. Daarom is het belangrijk om een goede inschatting te maken van welke gebieden het best te vermijden als het gaat om toekomstige nederzettingen.
Amazon Conservation Team Suriname en de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO) werken samen om gebieden die steeds onder lopen in kaart te brengen, zodat in de toekomst verder hierop kan worden ingespeeld. ACT Suriname-directeur Minu Parahoe zegt dat het de bedoeling is dat de bewoners dan weten waar ze hun (nieuwe) kostgronden kunnen aanleggen.
“Omdat de dorpen ook deels onder water lopen, wordt het interessant te weten of de verschuiving van woongebieden ook aan de orde zal komen in de discussies. Er is veel werk aan de winkel”, aldus Parahoe. Informatie over klimaatverandering, dus wat het is en hoe daarmee om te gaan, zal ook aan lokale gemeenschappen in hun taal moeten worden gecommuniceerd volgens Parahoe. “Men heeft eerder aanpassingen gekend bij veranderingen. Overlevingsstrategieën zijn niet nieuw voor de inheemsen.”
Gegevens verzamelen
In vergelijking met westerse landen doet het publiek in Suriname over het algemeen weinig met weerinformatie, die nauwelijks wordt verstrekt via de media. De Meteorologische Dienst Suriname (MDS) werkt daarom aan het toegankelijker maken van informatie aan de samenleving door haar website gebruiksvriendelijker en begrijpbaar te maken.
Dit jaar moet het zover zijn. De studierichting milieuwetenschappen van de Anton de Kom Universiteit van Suriname doet regelmatig onderzoek naar de lokale effecten van klimaatverandering. Hierdoor kunnen de ontwikkelingen in de gaten worden gehouden. Gegevens die de overheid, niet-gouvernementele en andere organisaties verzamelen in bijvoorbeeld het binnenland, kunnen op een structurele manier worden gedeeld.
Gepleit wordt dat de overheid aangeeft welke parameters moeten worden verzameld en volgens welke protocollen, om zo bruikbare informatie en data aan te leveren. Dit kan dan samen met de gemeenschappen en onderzoekers verder in de gebieden worden opgepakt om te geraken tot inclusiviteit in het vraagstuk van klimaatverandering. Ervaringen, kennis en eerdere aanpassingsmaatregelen (adaptatie) vanuit deze groep kunnen interessant zijn voor de overheid.
Klimaatbeleid
Het ministerie van Ruimtelijke Ordening en Milieu (ROM) neemt het voortouw in het uitzetten en uitvoeren van het klimaatbeleid van Suriname. Van onderzoeken tot aan adaptatie. Echter, de andere ministeries zijn ook nodig voor het uitvoeren van het klimaatbeleid. Informatie delen met elkaar is daarom belangrijk, zodat middelen efficiënt en effectief kunnen worden ingezet.
Volgens Ivette Patterzon, onderdirecteur Klimaatverandering, is er een aantal plannen ontwikkeld om klimaatverandering aan te pakken, zoals het nationaal adaptatieplan, dat als focus heeft aanpassen aan klimaatverandering en minimaliseren van de impact ervan. Daarnaast is er de ‘State of de Climate Report: Suriname’ over de status van het klimaat in Suriname. Voorts is er het Nationally Determined Contribution.
Dit plan is belangrijk omdat erin maatregelen worden afgesproken om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. Voor Suriname zijn het de energie- en transportsector die de meeste broeikasgassen uitstoten. Voor de komende jaren wordt gekeken hoe dit te verminderen. Het Nationaal Strategiebeleid en Actieplan voor Klimaatverandering wordt momenteel bijgewerkt voor de komende jaren.
Patterzon vindt het belangrijk dat er meer wordt samengewerkt op zowel ministerieel niveau als tussen de verschillende ngo’s. Verder kan er altijd meer worden gedaan aan het bewustzijn over klimaatverandering en kan bij het ministerie worden aangeklopt voor informatie over de ontwikkelingen op dat gebied.
Financiën en samenwerking
Er is geld nodig om projecten te kunnen uitvoeren en de schade van klimaatverandering aan te kunnen pakken. Suriname heeft al toegang tot een aantal fondsen, maar er is meer geld nodig, vooral gezien de vooruitzichten. Helaas, het land heeft nog geen geld kunnen krijgen uit het Green Climate Fund omdat het nog niet kan voldoen aan de strenge eisen gesteld voor projecten.
De uitdagingen zijn onder meer de capaciteit om projecten te kunnen schrijven voor het fonds en genoeg data om te kunnen aantonen wat de effecten zijn van klimaatverandering op het land. Door de economische crisis vertrekt veel hoog opgeleid kader. Hierdoor neemt de capaciteit ook af om onderzoek te doen en projecten te schrijven over klimaatverandering.
Echter, er kan er niet worden gewacht aangezien klimaatverandering geen rekening houdt met de financiële positie van een land. Daarnaast moet bijvoorbeeld het bedrijfsleven gaan kijken hoe een eigen fonds kan worden opgezet om eruit te putten.
Verzekeringsmaatschappijen kunnen ook beginnen na te denken over verzekeringen voor schade door de effecten van klimaatverandering. Suriname heeft nog steeds geen financiën kunnen binnenhalen voor het behoud van zijn bossen en het ziet ernaar uit dat het de komende jaren niet gaat gebeuren.
Daar moet serieus naar worden gekeken, want door de goudwinning, legaal en illegaal, worden diverse plekken in het binnenland verwoest en draagt deze ontwikkeling bij dat gebieden ook makkelijker overstromen. Nederland kan Suriname ondersteunen met de aanpak van klimaatverandering met het doen van onderzoek en schrijven van projecten en waterbeheer.
Frans Timmermans, vicevoorzitter van de Europese Commissie, kwam in juni naar Suriname, onder meer voor het maken van afspraken voor de aanpak van klimaatverandering in het land.
Data, bosbehoud en vergroting bewustzijn
Bij mijn onderzoek naar hoe de situatie rond klimaatverandering in Suriname is, zijn er drie zaken naar voren gekomen die belangrijk zijn: data, het bos en awareness over klimaatverandering. Met gegevens kunnen onder meer trends worden geanalyseerd, kan er worden aangetoond hoe klimaatverandering het land treft en beleid worden uitgestippeld, bijvoorbeeld welke gebieden aan te pakken die vaak onder water lopen.
Het bos is belangrijk voor het mitigeren van koolstofdioxide, zorgt voor zuurstof en biedt mogelijkheden om geld mee te verdienen door het te behouden. Hiervoor moet er wel goed beleid worden gemaakt waaronder het aannemen van een aangepaste natuurwet.
Vergroting van het bewustzijn onder de bevolking over klimaatverandering is belangrijk, zodat de verschillende groepen van de samenleving zich kunnen aanpassen aan de gevolgen van klimaatverandering. Bijvoorbeeld naar een andere plek verhuizen als de huidige vaak onder water loopt of op andere manieren gewassen telen.
De hoeveelheid informatie over klimaatverandering moet worden vermeerderd en afgestemd op de verschillende groepen van de samenleving. De samenleving heeft elkaar nodig als het gaat om aanpassen aan de gevolgen van klimaatverandering en samen de race tegen dit fenomeen aan te gaan.
Eerder verschenen in de Ware Tijd van woensdag 30 augustus 2023.